Henryk Meinheringer de Görtz (urodzony około 1265 roku, zmarł na zamku Tirol pod Meranem, 2 kwietnia 1335 roku) herb

Syn Meinhard IV (II) Meinheringer de Görtz, hrabiego Tyrolu, księcia Karyntii i Elżbiety Wittelsbachówny, córki Ottona II Wittelsbacha, księcia Bawarii.

Król (de jure uxoris) Czech i książę-elektor (de jure uxoris) Świętego Cesarstwa Rzymskiego jako Henryk od 4 sierpnia 1306 roku do 15 sierpnia 1307 roku, król Czech i książę-elektor Świętego Cesarstwa Rzymskiego jako Henryk od 15 sierpnia 1307 roku do 3 grudnia 1310 roku, margrabia (de jure uxoris) Moraw jako Henryk od 4 sierpnia 1306 roku do 15 sierpnia 1307 roku, margrabia Moraw jako Henryk od 15 sierpnia 1307 roku do 3 grudnia 1310 roku, hrabia Tyrolu jako Henryk II, książę Karyntii jako Henryk VI i Krainy od 1 listopada 1295 roku do 2 kwietnia 1335 roku, tytularny król (de jure uxoris) Polski jako Henryk od od 4 sierpnia 1306 roku do 15 sierpnia 1307 roku i od 15 sierpnia 1307 roku do 3 grudnia 1310 roku.

13 lutego 1306 roku w Pradze poślubił Annę Przemyślidównę (urodzona na zamku praskim, 15 października 1290 roku, zmarła w Krayntii, 3 lub 4 września 1313 roku), córkę Wacława II (I) Przemyślida, króla Polski i Czech, margrabiego Moraw i Jutty-Bony Habsburżanki, córki Rudolfa I Habsburga króla Niemiec, księcia Austrii i Styrii. W Innsbrucku, 18 września 1315 roku poślubił Adelajdę Welf (urodzona zapewne w 1285 roku, zmarła 18 sierpnia 1320 roku), córkę Henryka I "Dziwaka" Welfa, księcia Brunszwickiego na Grubenhagen i Agnieszki Wettinówny, córkę Albrechta II "Zwyrodniałego" Wettina, palatyna saskiego, margrabiego Miśni i Łużyc. Poślubił w opactwie Wilten w Innsbrucku 3 listopada 1327 roku (per procuro), 8 czerwca 1328 roku (pro futuro) Beatrix Sabaudzką (urodzona w 1310 roku, zmarła 19 lub 20 grudnia 1331 roku), córkę Amadeusza V "Wielkiego", hrabiego Sabaudii i Aosty, cesarskiego wicekróla Lombardii i Sybilli (Simony), seniora Bâgé, Miribel i Bresse, córki Gwidona II, pana Bâgé i Bresse.

Po śmierci ojca od 1295 roku rządził wspólnie z braćmi Ottonem i Ludwikiem w Karyntii i Tyrolu. W konflikcie między Adolfem z Nassau a Albrechtem Habsburgiem poparł tego ostatniego. Po zamordowaniu Wacława III w 1306 roku Henryk pojawił się w Czechach, by jako szwagier zmarłego zgłosić swą kandydaturę do tronu czeskiego. Spotkał się jednak z kontrakcją króla rzymskiego Albrechta I, który chciał osadzić w Pradze swego syna Rudolfa. Gdy obaj zjawili się pod bramami Pragi, wcześniej zdobywając poparcie panów czeskich z Henrykiem z Rozmberka na czele, Henryk musiał uchodzić.

Jako szwagier ostatniego Przemyślidy, Wacława III, został z początkiem września 1306 roku obwołany królem Czech oraz (tytularnym) królem Polski, już jednak na początku października, pod naporem wojsk austriackich, zmuszony był opuścić Pragę, po czym wraz z żoną schronił się w Tyrolu.

Otworzyło to powtórną szansę dla Karyntczyka. 15 sierpnia 1307 roku Henryk został wybrany królem Czech przez szlachtę czeską, podnosząc także ze strony żony pretensje do tronu polskiego. Przez cały okres swoich rządów tytułował się królem Czech i Polski. Wkrótce po objęciu rządów w Pradze zraził do siebie większą część możnych oraz duchowieństwa swoją polityką fiskalną. Spowodowało to bunt przeciw monarsze, na którego czele stanęli opaci cysterscy z klasztorów w Zbrasławiu i Sedlcu. Stronnictwo Henryka Karynckiego opuścił wpływowy podkomorzy królewski i faworyt królowej Ryksy Elżbiety, Henryk z Lipy. W Czechach wybuchła wojna domowa, która dla swoich planów dynastycznych postanowili wykorzystać Luksemburgowie. 30 sierpnia 1310 roku podczas zjazdu książąt Rzeszy w Spirze król niemiecki Henryk VII Luksemburski, na prośbę szlachty czeskiej, zdetronizował Henryka i nadał Czechy w lenno swojemu synowi Janowi Luksemburskiemu. Po wkroczeniu do Czech wojsk luksemburskich i zdobyciu przez nie Pragi (3 grudnia 1310 roku) Henryk zbiegł do Karyntii; podobnie jak obaj poprzednicy nie zdążył doprowadzić do swojej koronacji.

Pomimo, że stracił tytuł króla czeskiego udało mu sie jednak jeszcze kilkakrotnie wziąć udział w ważnych wydarzeniach w historii Rzeszy. W 1314 roku podczas kolejnej wojny domowej w Niemczech Henryk Karyncki wspierał Habsburgów przeciwko Ludwikowi IV Bawarskiemu. W 1325 roku był mediatorem między dwiema zwaśnionymi stronami, które zakończyło się uznaniem przez króla niemieckiego praw do tronu Fryderyka Habsburga i powierzenia mu koregencji. W 1327 roku Henryk Karyncki pogodził się z Luksemburgami i wydał w 1329 roku swoją córkę Małgorzatę za Jana Henryka Luksemburskiego. Brał udział w wyprawie włoskiej Ludwika IV Bawarskiego po koronę cesarską podczas, której zdobył miasta Padwę i Treviso.

Jego krótkotrwałe w Czechach od samego początku spotkały się z niezadowoleniem i zaznaczyły się wyjątkową nie­udolnością. Najpierw jako elektor Rzeszy wykazał całkowitą pasywność przy wyborze Henryka VII Luksemburskiego na króla rzymskiego, nie przewidując, że Luksemburgowie staną się jego przeciwnikami w Czechach. Był stanowczy wobec możnych, nękając ich podatkami. Swą polityką finansową zadłużył królestwo a czerpiac korzyści z majątków klasztornych szybko wywołał opór szlachty. Na czele opozycji stanęli opaci dwóch klasztorów cysterskich (Zbrasław i Sedlec), których poparł nowowybrany król niemiecki Henryk VII Luksemburczyk. Czesi znalazłwszy swojego montora w osobie Henryka VII, do którego przystąpił Henryk z Lipe, podkomorzy królewski pokonali wojska karynckie. Następnie na sejmie Rzeszy we Frankfurcie nad Menem elektorzy cesarstwa pozbawili Henryka Karynckiego praw do korony czeskiej, co wykorzystał cesarz Henryk Luksemburczyk, który w sierpniu 1310 roku Henryk VII w Spirze nadał królestwo czeskie w lenno swojemu synowi Janowi Luksemburczykowi. W październi­ku 1310 roku udały się do Czech wojska luksemburskie, które wprawdzie nie zdobyto Kutnej Hory, ale zdołano zająć Kolin, co w tej sytuacji Henryk został zmuszony do opuszczenia Czech.

Sojusz Henryka Karynckiego z Luksemburgami skłócił go z Habsburgami i Wittelsbachami, którzy zawiązali przeciwko niemu pakt w Augsburgu mający na celu odebranie mu jego posiadłości.

W walce o tron niemiecki poparł w 1314 roku Frydery­ka "Pięknego", później wspierał Habsburgów w walce przeciw Ludwikowi Bawarskiemu, choć nie wziął udziału w bitwie pod Miihldorf w 1322 roku. W 1325 roku pośredniczył w zawarciu porozumienia między obu stronami konfliktu, zdobył także Treviso i Padwę, ale wkrótce je utracił. W 1327 roku zaczął popierać Luksemburgów, czego efektem był ślub jego córki Małgorzaty z Janem Henrykiem, synem Jana Luksemburskiego. Próby udziału w wielkiej polityce kończyły się jednak niepowodzeniem, gdyż na jego sojusz z Luksemburgami Wittelsbachowie i Habsburgowie odpowie­dzieli układem w Augsburgu, w którym postanowio­no w przyszłości podzielić się Karyntią i Tyrolem.

Według kronikarza Jana z Viktorina Henryk zmarł na cholerę. Spoczął w klasztorze w Stams pod Innsbruckiem (Tyrol).

Henryk pozostawił następujące potomstwo naturalne:

z Diemutą, której pochodzenie nie jest znane:

Mateusz Chunzmann (zmarł 27 października 1363 roku), poświęcił się karierze kościelnej i w 1338 roku został mianowany biskupe Brixen,

z Flurą nieznanego pochodzenia (urodzona około 1302 roku, zmarła około 1350 roku), żona: Waltera z Tegernsee-Galsaun:

Maciej (zmarł w 1357 roku), pan na Obermontani,

z nieznaną konkubiną:

Albrecht (Albert), wzmiankowany w 1339 roku, zmarł po tej dacie.

herb Henryka Karynckiego

herb Henryka VI króla Czech

Żródła:

Henryk Karyncki w "Dzieje Polski.pl"

Henryk Karyncki w "Wikipedii"

"CZ. III. RÓŻNE DYNASTIE (XIV-XVI W.)" - autor: Przemysław Jaworski

23-12-2021

02-05-2021

23-02-2020